Bakteriyel menenjit ve meningokokal septisemi, ampütasyonlar ve hatta ölüm gibi komplikasyonlara yol açabilirler ¹

Prof. Dr. Hasan TEZER

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi

Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı, Ankara

Menenjit ve meningokokal septisemi, acil tedavi gerektiren, yaşamı tehdit eden hastalıklardır.²

Meningokok hastalığına Neisseria Meningitidis bakterisi neden olur. Bakteri genellikle meningokok olarak bilinir. Bakterinin dış zar kapsülünün yüzey proteinlerindeki farklılıklarla ayırt edilen, bilinen 13 meningokok alt grubu vardır. Tüm dünyada A, B, C, W-135 ve Y alt grupları en sık hastalığa neden olanlardır. Menenjit ve meningokokal septisemi, acil tedavi gerektiren, yaşamı tehdit eden hastalıklardır.³

Neisseria Meningitidis, özellikle küçük çocuklarda ve genç yetişkinlerde yüksek ölüm oranıyla bakteriyel menenjitin önde gelen nedenidir.⁴

Bakteriyel menenjit ve meningokokal septisemi çok yaygın değildir, ancak meydana geldiklerinde çok ciddi olabilirler ve hızla beyin hasarı, cilt hasarı, ampütasyonlar ve hatta ölüm gibi komplikasyonlara yol açabilirler.⁵

Bakteriyel menenjit, bakterilerin beyin zarını (meninksler) ve omuriliği enfekte etmesiyle ortaya çıkar. Meningokokal septisemi -veya kan zehirlenmesi- kandaki bakteriler kontrolsüz bir şekilde çoğaldığında ortaya çıkar. Meningokok hastalığı, meningokokal menenjit veya meningokokal septisemi veya her ikisinin kombinasyonu şeklinde ortaya çıkabilir.⁶

Neisseria Meningitidis, özellikle küçük çocuklarda ve genç yetişkinlerde yüksek ölüm oranıyla bakteriyel menenjitin önde gelen nedenidir ve toplumdan edinilen bakteriyel menenjitin ikinci en yaygın nedenidir.

Meningokokal menenjit ve meningokoksemi sıklıkla şok, yaygın damar içi pıhtılaşma bozukluğu ile sonuçlanır*

Meningokok, solunum salgıları yoluyla yayılmakla birlikte, bulaş için yakın temas gerektirir.⁷ Hem asemptomatik taşıyıcılar hem de meningokok hastalığı olan kişiler enfeksiyon kaynağıdır. Meningokok hastalığı genellikle temastan 1-10 gün sonra ve vakaların %50’si ve üzerinde menenjit olarak ortaya çıkar.⁸

Meningokok hastalığının klinik belirtileri; geçici ateş, bakteriyemi ve klinik semptomların başlangıcından saatler sonra ortaya çıkan, ölümle birlikte ağır hastalığa kadar giden çok çeşitli semptomlar olabilir.^9,10

Neisseria Meningitidis’e bağlı menenjitin tipik ilk görünümü; daha öncesinde sağlıklı olan bir hastada ani başlayan ateş, bulantı, kusma, baş ağrısı, konsantre olma yeteneğinde azalma ve kas ağrısından oluşur. Kas ağrısı önemli bir ayırt edici işaret olabilir ve bazen kas ağrıları oldukça yoğundur. Bunlar genellikle grip hastalığında görülenden daha ağrılıdır. Hastalığın ilerlemesi genellikle saatler içinde, sağlıktan şiddetli hastalığa geçişle oldukça hızlıdır.*

Bu enfeksiyonun klinik bulguları geniş bir aralıkta iken, özellikle bir salgın söz konusu değil ise, tanı koymak için yüksek şüphe ve dikkatli bir hastalık ipucu araştırması gerekir.¹¹

Meningokok hastalığı olan hastaların ilk klinik özellikleri, yaygın, kendi kendini sınırlayan viral hastalıklara benzer olsa da, erken sepsis belirtileri, klinik izlem gerektiren hastayı ayırt ettirmelidir. Hayati belirtiler genellikle yüksek nabız hızıyla birlikte düşük tansiyonu gösterir. Ciltte kızarıklık, döküntü ve morarma araştırması yapılmalıdır. Fizik muayenede ense sertliği olabilir. Bununla birlikte, menenjit belirtilerinin olmaması, ağır meningokok enfeksiyonu tanısını dışlamaz. Meningokokal menenjit ve meningokoksemi sıklıkla şok, yaygın damar içi pıhtılaşma bozukluğu ile sonuçlanır.*

Her 100 çocuktan 15’inde Meningokok’a bağlı ölüm meydana gelir. Bununla birlikte, çoğu çocuk ve genç, erken tedavi edilirse tam olarak iyileşir.*

Bu nedenle beş yaşın altında bağışıklık sistemi tam gelişmemiş çocuklar (özelliklede 1 yaşın altındakiler), ergenler ve genç yetişkinler, özel risk grupları ve belirli tıbbi rahatsızlıkları olan kişiler için aşılama önerilir.*

• Konjuge meningokok aşıları ya da diğer adıyla MenACWY aşıları 4 alt grup için koruyuculuk sağlar*,
• Serogrup B meningokok ya da diğer adıyla MenB aşıları ülkemizde en sık görülen alt gruba karşı koruyucudur.*

* Söylemler hekimin günlük klinik pratiğine dayanan uzman görüşleridir.

^{NP-TR-MNU-WCNT-230018}

^Referanslar:

1) T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk sağlığı Genel Müdürlüğü/ Bulaşıcı Hastalıklar ve Erken Uyarı Dairesi Başkanlığı / Menenjit. Erişim Tarihi: Ağustos 2023

2) T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk sağlığı Genel Müdürlüğü/ Bulaşıcı Hastalıklar ve Erken Uyarı Dairesi Başkanlığı / Menenjit

3) Harrison OB et al. Emerg Infect Dis 2013;19:566–73; World health Organization, WHO / Fact sheets/Meningitis, 2023

4) Ceyhan M. et al. Hum.Vaccine Immunother 2014;10(9):2706-12 . 2. Ceyhan M. et al. Hum.Vaccine Immunother 2016;12(11):2940-2945

5) T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk sağlığı Genel Müdürlüğü/ Bulaşıcı Hastalıklar ve Erken Uyarı Dairesi Başkanlığı / Menenjit

6) World health Organization, WHO / Fact sheets/Meningitis, 2023.

7) Centers for Disease Control and Prevention, CDC, Meningococcal Disease/About the Disease/Causes and How It Spreads, February 7, 2022

8) Meningokok hastalıkları Tanı ve Tedavi Kitabı, Prof.Dr.Mehmet Ceyhan,Meningokoksemi; 2013: 26-32

9) Pace D, Pollard AJ. Meningococcal disease: clinical presentation and sequelae. Vaccine. 2012; 30 Suppl 2: B3-9.

10) World health Organization, WHO / Fact sheets/Meningitis, 2023.